Internet i političke kampanje

Sa interneta nam svakoga dana ‘iskoči’ mnogo mačića i njihovih vlasnika, dosta beba i poneko kuče. No, ukoliko se bavite političkim kampanjama – nisam siguran da je baš to ono što vas želite da potencijalni birači vide. U kojim oblastima možete upotrebiti internet u kampanji, a da to nije slika vašeg kandidata sa mačetom, bebom ili psom.

Na žalost mnoge od engleskih reči u vezi sa internetom su gotovo neprevodive, ili imaju potpuno drugačije značenje ukoliko ih prevodite ‘na silu’. Zbog toga će neke ostati kako se kažu na engleskom.

Fundrasing

Obamine kampanje iz 2008 i 2012 su pokazale da je ovo možda i najbitnija oblast u kojoj morate upotrebiti internet. 2008 je Obamin tim preko internet sakupio 500 miliona dolara. 2/3 tog novca su došle preko direct e-maila, jednostavnm pritiskom na dugmence ‘donate’. Naravno da je kod nas ovo pitanje povezano sa mnogim problemima - ali to nije tema ovog teksta.

Recruiting

On line alati, od plaćene reklame na FB pa do tvitera su odlične da budete u kontaktu sa donatorima kampanje ali pre svega sa volonterima i najvažnijim segmentom vase kampanje, biračima. Najbitnije, socijalni mediji mogu preneti vašu poruku do onih ljudi do kojih inače ne bi došla. Ono što je važno, on line volonterima pošaljite fotke, ali i ključne poruke kampanje i oni će, potpuno besplatno, proširiti reč o vama na Fb, Tviteru i ostalim on line kanalima kojima se služe.

Mobilizacija

On line ne služi samo za deljenje stavova stranke ili prenošenja pohvala na račun lidera iz novina. Time sigurno maltretirate svoje FB prijatelje koji će u nekom trenutku pritisnuti dugme ‘hide’ ili ‘mute’ a kasnije, ako nastavite da delite stvari koje ih nerviraju - otpratiće vas.

Moderne kampanje smatraju da je lični e-mail - od poznanika ka poznaniku -  campaign king. Moderni stratezi digitalnih političkih kampanja smatraju da je nešto poslato na ovaj način mnogo delotvornije nego bilo šta što je postovano na FB. Sam Fb se najčešće koristi u modernim kampanjama i kao mesto gde oni koji podržavaju stranku / kandidata mogu glasati za slogan, tv reklamu ili čak za prvi zakon nove skupštine. Pogledati fan page URS-a iz 2011 i 2012 godine i biće vam mnogo jasnije o čemu govorim.

U USA al ii u nekim drugim zemljama volonteri učestvuju u ‘virtualnom call centru’ preko interneta. Ne bih davio ovde sitnicama, ali ideja je sledeća. Na mapi, a na osnovu ponašanja na FB, dobijate telefone, adrese i dijalog listu komšija koji možda mogu da glasaju za vašeg kandidata / stranku. Sve se radi on-line. Kod nas je to još uvek daleko od uobičajenog razmišljanja političkih stranaka ali znam da se razvija softvare za tako nešto.

Organizacija volontera

I kod nas je većina stranka koristila fees na FB za komunikaciju sa stranačkim volonterima. Na žalost to nije odmaklo dalje od uputstva za pisanje komentara na portalima. U USA smo već u ovim izborima (novembar 2014) videli nekoliko novih modela korišćenja tzv ‘cookie pool’ na osnovu kojih se moglo predvideti ko izlazi sigurno na izbore a ko još uvek razmišlja, a nekada je rekao da bi možda glasao za nas… Dalje je već kampanja door to door koju znamo još od 1936 godine.

Reklame

FB, tviter, Youtube, Google, blogovi i portali sa vestima su svakako mnogo jeftiniji od bilborda a lakše i uspešnije stižete do onih kojima je vaša reklama namenjena. Uz sve moderne tehnike oglašavanja na internetu vi gotovo svakog birača možete ‘gađati’ reklamom koja je namenjena baš njemu. To zahteva ogroman trud ljudi iz on line odeljenja vaše kampanje koji moraju napraviti možda i stotine različitih reklama. Probao – radi. 2012 godine sam u Srbiji imao na FB različite reklame za apsolutno svaki grad u Srbiji koji je FB prepoznavao. Odziv – fantastičan. Ovo je bilo u potpunoj suprotnosti sa svim ostalima koji su jednom istom reklamom zatrpavali internet pa su se pojavljivali na najluđim mogućim portalima.

Moderna i pametna kampanja će biti bazirana na miksu plaćene, lične i kampanje na soc medijima kako bi se različitim ciljnim grupama obratila na različite načine.

Testiranje

Ne šaljete samo poruke iz message box-a ili reklame na internet. On je mnogo bitniji za nešto što se zove ‘voter data feedback loop’ tj služi za testiranje da li one rade ili ne ali i ko je kliknuo na vašu reklamu. Pogledajte deo Insight za sve što ste promovisali i prilagodite svoju kampanju. Zato radite često tzv A/B testing, tj 2 različite reklame šaljete na iste grupe ljudi i vidite koja ima bolji response, tj više lajkova.

Mikro targetiranje

Velike stranke i njihovi kandidati dobiju medijsko vreme svaki put kada otvore usta – bez obzira šta iz njih izlazi. Kada radite za male stranke ili nepoznate kandidate (koje najčešće nemaju ni novca) internet vam ostaje kao glavno sredstvo komunikacije. Ukoliko ste stranka / kandidat koji uglavnom računa na glasove urbanog, mlađeg dela populacije – savet je više nego jasan gde uložiti to malo para koje imate.

Fast response

Nekada davno, tamo 1936 se smatralo da imate 7 dana za odgovor na napad protiv kandidata. 1990 ste imali 1 dan. Danas 1 sat. Kako ćete postići da imate tako brz odgovor. Sigurno ne koristeći tradicionalne medije već isključivo one on line. Ovo može / mora biti praćeno i brzim on line reklamama (npr google reklame koje su povezane sa temom) ali i   Youtube videom koji daje odgovor na negativni napad. Naravno da je email poslat svim onima koji su na vašoj e-mail list ii obaveštenje svima u fees grupama takođe deo fast response strategije.

Bosnian election drama

Results of general elections held on Sunday 10.12.2014 in Bosnia and Herzegovina, in which were chosen members of Presidency, President of Republika Srpska and members of legislative bodies on state, entity and canton levels, are still being waited for. Although all kinds of flags, followed by horns, passed through streets of Sarajevo, Mostar and Banja Luka celebrating victory, Bosnia and Herzegovina is far from having election winners.

BOSNIAN ELECTION DRAMA

Roles:

SDA – Stranka demokratske akcije Party of Democratic Action

Since the first democratic elections in Bosnia and Herzegovina (1992), SDA was an unavoidable political factor, that even after war managed to keep major influence in bosnian political circles. Started by Alija Izetbegovic, who has run the country during the war 1992-1995, today is leaded by his son, Bakir, who is running for his second mandate in Presidency, and also for confirmation in inside party battles. SDA is a member of a European Peoples Party (EPP)

SDP – Socialdemokratska partija Social Democratic Party

SDP is politicaly and legaly considered for a successor of Communist Union of Bosnia and Herzegovina. Head of the party is Zlatko Lagumdzija, who was Minister of Foreign Affairs in his last mandate. SDP’s political acting is considered nominaly left oriented. Social democrats managed to take charge in BIH Federation entity in 2000., under the wider coalition “Alliance for Changes”. After that, they have hit the bottom, from which they rose in 2010 with a huge win. In the next 4 years SDP will go through a period of coalition with SDA , but also internal fluctuations, that led to the departure of Zeljko Kosmic, member of  BiH Presidency and one of the key people of SDP’s campaign “Coutry for people” from October 2010.

HDZ BiH – Hrvatska demokratska zajednica BiH Croatian Democratic Union BiH

HDZ BiH is a political party that started as daughter party of Croatian HDZ, and it is one of the winners of the firs democratic elections, alongside SDA and SDS. Soon after elections, currents from West Herzegovina took charge, and they will stay key base for elections for years after war. Major disagreements inside party happened in 2006, when HDZ’s representatives took down an agreed package of amendments on BiH Constitution, after which that current, led by Bozo Ljubinkovic and Martin Raguz, started HDZ 1990.

HDZ 1990- Hrvatska demokratska zajednica 1990 - Croatian democratic union 1990

They are second in power Croatian party. After 2010 elections, there was a chance for HDZ 1990 to go in “platform” with SDP and SDA, but putting HDZ BiH on side made parties from Sarajevo  to include HSP and Peoples Party of Working for Better in federal government. Martin Raguz became head of the party in 2013 and significantly changed its profile and political program, so HDZ 1990 became more distant from HDZ BiH and it’s leader Dragan Covic.

SBB – Savez za bolju buducnost - Union for Better Future

SBB is positioning itself on political right-center. Started in 2009 by Fahrudin Radoncic, it has huge support in Dnevni avaz, biggest printed media in country. On general elections in 2010, Radoncic lost in run for member of Presidency by 20 thousand votes.

DF – Demokratska fronta - Democratic Front

Democratic Front – Zeljko Kosmic, started after schism between Komsic and Lagumdzija, that was about details of  agreement  between HDZ BiH and SDP, with which they changed the way of electing members of Presidency and representatives of Peoples parlaiment. DF had a fast growth as a political alternative. Emir Suljagic, who people see as a factor, alongside Kostic, of SDP’s success in 2010, will run for a membership in Presidency.

SDS – Srpska demokratska stranka - Serbian Democratic Party

Established by Radovan Karadzic, SDS was a third link in chain of “anti-communist” coalition. During the war, and until 2006 (except one short period of conflict between Banja Luka and Pale, when SNSD took charge with support of international community) SDS was a sole leader on political scene of Republika Srpska entity. On this elections,  SDS formed a coalition “Union for changes” that gave candidates for a member of Presidency (Mladen Ivanic, PDP) and president of Republika Srpska (Ognjen Tadic, SDS) as only opposition against SNSD.

SNSD – Savez nezavisnih socijaldemokrata - Union of Independent Social Democrats

During its beginnings, SNSD was a political alternative for SDS. In 1998 they formed an minority government, which was short-termed. With changed program, Milorad Dodik comes back on charge in Republika Srpska few years later, using fluctuations inside SDS, when he wins elections in 2006, becoming dominant in Banja Luka.

SDA has continued its growth that started during 2012 local elections, while their vice president, Bakir Izetbegovic, convincingly won on elections for Bosnian member of Presidency. Winner of the last elections, SDP, lost almost 200 000 votes in last four years, and it is not seeing brighter future. HDZ BiH won majority of Croatian votes, at least those that were not “invalid”, and their president Dragan Covic has become Izetbegovic’s co-worker in Presidency as Croatian member.

Even though Martin Raguz had best campaign by all rankings, president of HDZ 1990 didn’t make it in the run for BiH Presidency as Croatian member.

SNSD survived a serious blow in Republika Srpska, but at least Dodik will stay President of Republika Srpska, while his party colleagues disappointed. “Soft” majority is expected in Parliament of Republika Srpska, together with parties that supported his candidature, but it is uncertain to say that it will happen for sure…

After 30 days of official campaign, but also unofficial that has been going on since February protests, it can be concluded that strong party infrastructure won yet another elections. Between emotion (message) and technique (organization), second one won. With about 40 thousand “white papers” in Federation and 29 thousand in Republika Srpska, then 36 thousand invalid in Federation and 18 thousand in Republika Srpska by other criteria, election monitoring was a disaster. Although official reports state that elections passed in “fair and democratic atmosphere according to electoral laws and rules, with small amount of irregularities and incidents”, it is hard to believe in something like that.

Researches

BiH is probably hardest country for public opinion researches of all European countries. Three nations that were in war with each other, fear, socially acceptable responses instead of true ones… And those are not all the problems. The biggest one is that last census took place in 1991, and the one that took place in 2013 (under huge political pressures) is still not available for researchers. Unique thing for all the researches was the answer on question about the direction in which is country going. Wrong direction was the answer of 90%, and in some researches 95%, asked, which is an infamous world record as far as I know. Even residents of Somaliland had lower percentages of negative answers. Researches state that from 58% to 65% of asked say that major problems are economic, especially those connected with unemployment. Other big problem is poverty as societies problem, as around 12% stated as major problem. On the third place came an eternal problem of all countries on Balkan – corruption – that around 11% of asked stated as major problem.

What researches have been showing all the time was low voter turnout. By all agencies and by my methodology, in June it was 48%, while it was raised by campaign to an unacceptable 53%. Yet, it should be noted that numerous people from diaspora are considered regular voters, and they are listed in voter registers in their home towns if they do not apply for “voting by mail”. Reasons for abstinence have been presented right before the elections by Srdjan Puhalo and Nada Perisic in their work “Abstinence in Bosnia and Herzegovina”. Their finding were confirmed by other researches where asked people stated as reasons against voting: voting will not change anything (32%), I am disappointed in political parties and candidates (25%), I do not have for who to vote (24%)… Possible reasons to vote were: politicans that are in charge for long time to retreat, new ones to come (24%), changes for the better (24%), parties to promote young people (22%)…

Campaign

Researches conducted in June by IPSOS BiH for NDI showed that governments of BiH Federation and Republika Srpska do not have peoples trust. BiH Federation government got 79% negative marks, and Republika Srpska government got 63% negative marks. Most of the parties took this data seriously and run campaigns as they have never been in government.

Even though they also had access to this data, most interesting approach to the campaign, later to be seen as completely wrong, had SDA BiH which defended their works in last period. With this campaign they took all the merits, but all the responsibility for bad economic situation from last period too. Decision to give money designed for billboards in funds for flood damage repairs was good, but for some other party and other country. Later, when some billboards eventually appeared, they lowered already low parties and their president’s credibility. Campaign that started as positive, ended in fully negative tone, only against Democratic Front and their leader Zeljko Komsic.

This strategy of SDP BiH suited SDA, that on similar way as in 2010 pushed over margins their earlier coalition partner, Party for Bosnia and Herzegovina. Completely in their role, with solid and clear message box, without paying attention on their rivals, they were speaking as they have never been on charge. Although they were targets of constant attacks, by Democratic Front and SBB in first place, SDA’s officials kept back from returning fire. Campaign was won by technique (infrastructure). Everyone in BiH was surprised by SDA’a outdoor campaign. Exceptional amount of billboards with Bakir Izetbegovic was all over BiH from the first day of the campaign. Immediately after billboards a wave of pole posters, with same design as billboards and with amazing amount of different characters and names, has followed.  Although it seemed as a mistake in beginning, as time passed by I have understood that strategy is really good and supports their main message – In unity lays power.

By all researches, strongest pole positions in the beginning of July were held by Democratic Front, new political party that emerged from schism between  Zeljko Komsic and Zlatko Lagumdzija in SDP, and Union for Better Future of Fahrudin Radoncic.

DF’s campaign started as a leadership campaign by their candidate for President Emir Suljagic, together with Komsic, one of the rare leaders with positive marks in relevant researches. DF, mostly Emir Suljagic, had chance to profile themselves with strong message and positive campaign as only serious rivals against Izetbegovic and SDA. However, most of the messages turned into attacks against Izetbegovic and SDA, but also against Lagumdzija and SDP BiH. Negative campaign is not bad, especially if you want to create black and white picture. But negative campaign, and strategists that worked for DF had to be aware of that, lowers voter turnout which suits parties with better organization and more core voters. SDP BiH took the bait and responded. SDA was silent but they were showering DF, especially Emir Suljagic, with negativites through “friendly” medias. Last train for DF’s strategists were TV duels. SDA’s strategists decided that Izetbegovic should not participate in television debates with rivals, and with that, direct confrontation with Suljagic, in which Izetbegovic would probably lose, was avoided.

Absence of Izetbegovic’s reaction actually disabled development of campaign where DF makes the rules. Instead of changing the campaign that does not have any effects, DF’s strategists were hopelessly stuck for the existing. Although they were leading in beginning, in the last two weeks when everybody already have entered in their campaigns, it seemed like DF’s message is perishing. With that will match a panic attack on Martin Raguz in the last week of campaign. Action of putting posters all over Sarajevo and some other cities was led by amateur logic that with negative message Bosnian candidates can take back votes that Raguz already has taken. Result was indeed achieved, but in other direction. Raguz’s voters did not go back to their corpus, but went to abstinence. In this way, posters worked only for Dragan Covic. At the same time, part of the voters in Sarajevo will go for their second best choice, Nasa stranka (Our Party), which will put Denis Gratz in Federation Parliament.

On the other side, Dragan Covic, known for his earlier arrangements and alliance with Milorad Dodik, and by fact that he has organized and attended Darijo Kordic’s (sentenced war criminal) reception after release from prison this year in Busovaca, was perceived as a far worse option between two that could take Croatian chair in Marsala Tita Street.

With an open and a completely disoriented attack on Raguz in the last seven days, they were trying to equal him with Covic, with a goal of cutting down the support in Bosnian election corpus. This is specifically interesting from the ideological aspect, if there is ideology in front of interest in Bosnia and Herzegovina at all, since DF was created when Komsic left SDP because of the agreement between Covic and Lagumdzija. DF had to know that by working against Raguz, they work directly for Covic, who will advocate separating of voting units for the two members of Presidency that come from Federation, that is a foundation of above mentioned agreement, and schism between Zeljko and Zlatko.

From this disappointing DF’s strategy, Covic and Izetbegovic come as winners. Death of the SDA’s president Sulejman Tihic and his earlier absence from parties leadership, and also maybe the fact that Izetbegovic’s inner party opponents did not have another weapon, resulted that he has followed his parties results, which was not the case in earlier elections. In that battle, Fahrudin Radoncic kept his base, and finished in second place, with increase of votes. For post-election coalitions is important his first addressing, in which besides SBB’s, he states DF’s good results. However, in those calculations, SDA and HDZ BiH will be present in Federation. All depends of that how much will all parties strive for coalition in all cantons, and entity, or this processes will go in other directions.

Between parties, biggest surprise for me in this election is Nasa stranka (Our Party). Even though they did not manage to enter all the Parliaments they run for, their campaign excited all the experts. Their success is even bigger considering their finances, and that they were without clear leader, but with lot of booths, best internet campaign, and door-to-door campaign in the last week when it is most important. Even bigger surprise is direct passage of their president Denis Gratz into Federal Parliament, through Sarajevo canton, although he was almost completely unknown to public. Their result confirms that BiH needs strong urban option that will be on the opposite side from national and nationalistic parties.

On the other side, in Republika Srpska, Ivanic is leading by an inch for the membership in Presidency. Between parties that supported Mladen Ivanic under coalition Savez za promene (Union for Changes) (leaded by SDS and PDP) and parties that support Zeljka Cvijanovic (leaded by SNSD and DNS) crucial votes in small amount were provided by Bosnian returnee community, yet Ivanic can expect bigger advantage when votes from abroad arrive. This happened despite presence of local deals on field, and instructions for returnees to vote vor Cvijanovic, about which public hums in Republika Srpska in the last few days.

Going back to the beginning, it should be said that SDS made point that there is no idea of “big” coalition with SNSD. “Domovina” (Homeland), coalition of Bosnian and Croatian parties in Republika Srpska, will have five or six mandates so they could lead to a more stable government in this entity, but also connections on federal level. Taking notice that SNSD earlier rejected possibility of making coalition with “Domovina”, there is a possibility for SDS, PDP, NDP and “Domovina”, including change of sides by some of the Dodik’s pre-election allies, to form a majority in Republika Srpska government. Though, it will depend on negotiations for Federal and Federation government.

Election campaign is over. Besides faces from poster that took chairs in Presidency, complexity of Bosnia and Herzegovina’s political system leaves nobody free to say “who won” or 'will it be worse or even worser' . All tunnels and bridges have been formally opened. Balloons are blown out, cakes are eaten and jackets from pre-election conventions are packed. Months in front of us, in the more bureaucratic fashion, will be followed by strong efforts in changing of systematization of jobs. Government jobs of course, you did not believe in those 100 000 new ones, did you?

This text and its content is copyright of Tomislav Damnjanović. All rights reserved.

Any redistribution or reproduction of part or all of the contents in any form is prohibited other than the following:• you may print or download to a local hard disk extracts for your personal and non-commercial use only• you may copy the content to individual third parties for their personal use, but only if you acknowledge the website as the source of the material

You may not, except with our express written permission, distribute or commercially exploit the content. Nor may you transmit it or store it in any other website or other form of electronic retrieval system. 

Bosanska izborna drama

U Bosni i Hercegovini se još uvek čekaju konačni rezultati opštih izbora, održanih u nedelju 12.10. 2014, a na kojim su birani članovi Predsedništva, predsednik Republike Srpske, te predstavnici u zakonodavnim telima na državnom, entitetskom i kantonalnom nivou. Premda su raznorazne stranačke zastave praćene sirenama prolazile ulicama Sarajeva, Mostara i Banja Luke,  a sve u znak slavlja i pobede, daleko od toga da Bosna i Hercegovina ima izborne pobednike.

BOSANSKA IZBORNA DRAMA

Uloge:

Stranka demokratske akcije (SDA)

Od prvih višestranačkih izbora u Bosni i Hercegovini (1990.), SDA je ostala nezaobilazni politički faktor, koji je i nakon rata, uspeo da održi ključnu ulogu u bošnjačkom političkom krugu. Osnovana od strane Alije Izetbegovića, koji je vodio zemlju u ratu 1992.-1995., danas je predvođena njegovim sinom, Bakirom, kojem su ovi izbori bili trka za drugi mandat u Predsedništvu, ali i potvrda u borbi za prevlast u unutarstranačkim gibanjima. Stranka demokratske akcije jedna je od pridruženih članica Evropske narodne stranke (EPP-a).

Socijaldemokratska partija (SDP)

SDP se kao politički pokret, ali i pravno gledano, smatra strankom-naslednicom Saveza komunista Bosne i Hercegovine. Na čelu SDP-a nalazi se Zlatko Lagumdžija, koji je u poslednjem mandatu bio na funkciji ministra spoljnih poslova. Programski, SDP-ovo političko delovanje se može smatrati tek nominalno levo orijentisanim. Socijaldemokrati su 2000. uspeli preuzeti vlast u entitetu Federacija BiH, pod širom koalicijom „Alijansa za promjene“. Nakon toga je usledio krah, od kojeg su se oporavili tek 2010., sa velikom pobedom. U četiri godine će SDP proći period koalicije sa SDA, ali i unutrašnji raskol, koji je doveo do odlaska Željka Komšića, člana Predsedništva BiH, te jednim do ključnih lica SDP-ove kampanje „Država za čovjeka“ iz oktobra 2010.

Hrvatska demokratska zajednica BiH (HDZ BiH)

HDZ BiH je politička stranka osnovana kao podružnica zagrebačkog HDZ-a, te je zajedno sa SDA i SDS-om, jedna od stranaka pobednica prvih izbora devedesetih. Ubrzo nakon izbora, u stranci su preovladale struje iz Zapadne Hercegovine, što će ostati i ključna izborna baza u godinama nakon rata. Jedini ozbiljniji raskol dogodio se 2006. godine, kada su zastupnici HDZ-a oborili dogovoreni paket amandmana na Ustav BiH, nakon čega je ta struja, predvođena Božom Ljubićem i Martinom Ragužom formirala HDZ 1990.

Hrvatska demokratska zajednica 1990 (HDZ 1990)

Predstavlja se kao druga stranka po snazi u hrvatskom biračkom korpusu. Nakon izbora 2010., postojala je šansa da HDZ 1990 uđe u tzv. 'platformu' sa SDP-om i SDA, međutim stavljanje na stranu sa HDZ BiH, nateralo je stranke iz Sarajeva na uključivanje HSP-a i Narodne stranke radom za boljitak u federalnu vlast. Na čelo stranke je 2013. došao Martin Raguž, te značajno promenio retoriku i programsko delovanje HDZ 1990, čime se stranka isprofilirala u odnosu na HDZ BiH i njenog lidera Dragana Čovića.

Savez za bolju budućnost (SBB)

SBB se pozicionira kao stranka desnog centra. Osnovana 2009. godine od strane Fahrudina Radončića, iza sebe ima snažnu podršku Dnevnog avaza, kao najtiražnih printanog medija u zemlji. Na Opštim izborima 2010., Radončiću je pobeda za člana Predsedništva izmakla za 20 hiljada glasova.

Demokratska fronta (DF)

Demokratska fronta – Željko Komšić, nastala je po raskolu između Komšića i Lagumdžije, gde se kao motivi u javnosti navode detalji sporazuma HDZ BiH - SDP, kojima se uvode izmene načina izbora članova Predsedništva i delegata Doma naroda. DF je brzo narastao kao ozbiljna politička alternativa, a stranka će za člana Predsjedništva kandidovati Emira Suljagića, za kojeg se, pored Komšića, vezivao uspeh SDP-a iz 2010. godine.

Srpska demokratska stranka (SDS)

Osnovana od strane Radovana Karadžića, SDS je na izborima 1990. bila treća karika u lancu 'anti-komunističke' koalicije. U toku rata, a praktično sve do 2006. osim jednog kraćeg perioda sukoba na liniji Banja Luka-Pale, (kada se SNSD dohvatio vlasti uz podršku međunarodne zajednice) SDS je suvereno vladao političkom scenom u entitetu Republika Srpska. Na ovim izborima, SDS je okupio koaliciju „Savez za promjene“, koja je dala zajedničke kandidate za člana Predsedništva BiH (Mladen Ivanić, PDP) i predsednika RS-a (Ognjen Tadić, SDS) kao jedinstvena opozicija protiv SNSD-a.

Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD)

U svojim začecima, SNSD se percipirao kao politička alternativa SDS-u, te su 1998.,  uspeli formirati manjinsku vladu u RS-u. To je bilo kratkog daha, te se za izmenjenom retorikom, Milorad Dodik vraća na vlast u RS-u par godina kasnije, koristeći urušenost SDS-a, kada osvaja izbore 2006. godine, te pruzima dominaciju u Banjoj Luci.

Stranka demokratske akcije nastavila je rast koji je postigla na lokalnim izborima 2012. godine, dok je zamenik predsednika ove stranke Bakir Izetbegović, ubedljivo pobedio na izborima za Bošnjačkog člana predsedništva. Pobednik prošlih izbora, Socijaldemokratska partija je u četiri godine izgubila skoro 200 hiljada glasova i nalazi se pred ambisom. HDZ BiH je dobio većinu među glasačima hrvatske nacionalnosti, barem među onim listićima koji nisu završili kao 'nevažeći'  a njihov predsednik Dragan Čović je postao Izetbegovićev  saputnik zauzevši 'hrvatsku' stolicu u Predsedništvu. 

Iako je po svim ocenama imao ubedljivo najbolju kampanju Martin Raguž, predsednik HDZ 1990 nije uspeo u svojoj trci za člana predsedništva BiH iz reda hrvatskog naroda. 

SNSD je zadobio ozbiljan udarac u RS-u, ali su sve prilike da će se barem Dodik zadržati na poziciji predsednika RS-a, kada su ga već razočarale njegove stranačke kolege. Premda bi u Narodnoj skupštini RS-a trebao računati na 'mekanu' većinu, zajedno sa strankama koje su podržale njegovu kandidaturu, neizvesno je da li će se stvari razvijati po predizbornom kursu..

Nakon 30 dana zvanične kampanje, ali i one nezvanične koja traje još od februarskih protesta, može se zaključiti da je snažna partijska infrastruktura dobila i ove izbore. Između emocije (poruke) i tehnike (organizacije) opet je pobedila organizacija. Sa oko 40 hiljada 'belih listića' u Federaciji i 29 hiljada u RS-u, te još oko 36 hiljada nevažećih u Federaciji i 18 hiljada u RS-u po 'drugom kriterijumu', dogodio se potpuni fijasko izbornog monitoringa. Iako zvanični izvještaji navode da su izbori prošli 'u demokratskoj i fer atmosferi i u skladu sa izbornim zakonom i pravilima, uz manji broj nepravilnosti i incidenata', malo je prostora za verovanje u čist završni račun.

ISTRAŽIVANJA

BiH je evropska zemlja u kojoj je možda najteže raditi istraživanja javnog mnenja. 3 naroda koja su ratovala, strah, davanje socijalno prihvatljivih odgovora umesto istinitih, su samo neki od razloga. No, tu se spisak problema ne završava. Najveći se nalazi u tome da je poslednji popis stanovništva uradjen još 1991 godine, a onaj koji je rađen 2013 godine (pod ogromnim političkim pritiscima) još uvek nije dostupan istraživačima. Ipak nekoliko agencija, ali i stranka, se upustilo u ovu avanturu. Ono što je za sva istraživanja bilo jedinstveno je odgovor na pitanje u kom pravcu BiH kao država ide. Wrong direction kao odgovor je davalo 90% ispitanika dok je u nekim istraživanjima taj broj išao čak do 95%, što je neslavni svetski rekord za koji ja znam. Čak je i kod stanovnika Somalilenda ovaj procenat bio niži. Kada se radi o problemima istraživanja su otkrila da od 58% do 65% ispitanika na prvo mesto stavlja ekonomske probleme pogotovu one povezane sa nezaposlenošću. Na drugom mestu je u svim istraživanjima bilo siromaštvo i njega je kao problem društva navelo oko 12% ljudi u zavisnosti od agencije. Tek na trećem mestu se nalazio večiti problem zemalja na Balkanu – korupcija - koju je kao najveći problem navelo u proseku 11% ljudi.  

Ono što su istraživanja takođe sve vreme pokazivala je bilo niska izlaznost na izbore. Po svim agencijama i po nekoj mojoj metodologiji, ona je u junu bila na nivou 48% dok je samom izbornom kampanjom podignuta do nezadovoljavajućih 53%. Ipak, ne treba zanemariti da se u Bosni i Hercegovini među redovne glasače računa i brojna dijaspora sa važećim ličnim kartama, koji, ukoliko se ne prijave za 'glasanje putem pošte' budu uračunati u redovne biračke spiskove u mjestima prebivališta u zemlji. Razloge za apstinenciju su, gotovo pred samu izbornu kampanju izneli u svom radu 'Apstinenti u Bosni i Hercegovini' – autori Srđan Puhalo i Nada Perišić.[1] Njihove nalaze iz 2013 godine su potvrdila i istraživanja u kojima su odgovori na pitanje zašto ne izlazite na izbore bili – izborima se neće ništa promijeniti (32%), razočaran sam u političke stranke i kandidate (25%), nemam za koga glasati (24%)... Mogući razlozi kod onih koji su razmišljali o tome da ipak izadju su bili: da se povuku političari koji su dugo na vlasti, a da dodju novi (24%), promene na bolje (24%) i da stranke u prvi plan istaknu mlade ljude (22%)...

KAMPANJA

Junsko istraživanje, koje je za NDI sproveo IPSOS BiH je pokazalo da Vlade i F BiH ali i RS nemaju poverenje građana. Čak 79% ispitanika je dalo negativnu ocenu Vladi F BiH, a vlada RS je dobila 63% negativnih ocena. Većina stranka je ovaj podatak ozbiljno shvatila i kampanju se vodili kao da nikada u vlasti nisu bili.

Iako su i oni imali pristup ovim brojevima, najzanimljiviji pristup kampanji, kasnije će se pokazati potpuno pogrešan, imala je  SDP BiH koja je zadržala liniju odbrane 'urađenog' u prethodnom periodu. Oni su ovakvom kampanjom preuzeli na sebe sve zasluge, ali i svu odgovornost za lošu ekonomsku situaciju u zemlji. Odluka da će se sredstva za bilborde uplatiti u fond za nastradale od poplava je bila dobra, ali za neku drugu zemlju i neku drugu stranku. Kasnije, kada su se ipak neki bilbordi pojavili – dodatno su srušili ionako mali kredibilitet stranke i njenog lidera. Kampanja koja je čak počela kao pozitivna, završila je u potpuno negativnom tonu – okrenuta isključivo protiv DF-a i njihovog lidera Željka Komšića.

Ova strategija SDP BiH je potpuno odgovarala SDA, koja je na sličan način na marginu cenzusa 2010. poslala ranijeg vernog koalicionog partnera, Stranku za Bosnu i Hercegovinu. Potpuno u svom filmu, sa čvrstim i jasnim message box-om, bez obraćanja pažnje na protivnike, govorili su kao da nikada u vlasti nisu bili. Iako su bili meta stalnih napada, pre svega DF-a i SBB-a, funkcioneri SDA su se uzdržali od uzvraćanja paljbe. Kampanju su dobili – tehnikom, odnosno stranačkom infrastrukturom. Za sve u BiH iznenađenje je bila out-door kampanja SDA. Izuzetan broj bilborda sa likom kandidata Bakira Izetbegovića prvi dan zvanične kampanje preplavio je BiH. Odmah za bilbordima je sledio talas plakata po banderama (tzv banderaša), istog dizajna kao bilbordi, sa neverovatnom količinom različitih likova i imena. Iako je u prvom trenutk izgledalo kao šum u kampanji, vremenom sam shvatio da je strategija odlična i da podržava osnovni slogan njihove kampanje – U jedinstvu je snaga.

Po svim istraživanjima na najsnažnijim startnim pozicijama početkom jula bili su Demokratska fronta, novoformirana politička opcija, nastala raskolom između Željka Komšića i Zlatka Lagumdžije u SDP-u te Savez za bolju budućnost, Fahrudina Radončića.

Kampanja DF-a je počela kao liderska kampanja njihovog predsedničkog kandidata Emira Suljagića, zajedno sa Komšićem, jednim od retkih lidera koji je imao pozitivne ocene građana u relevantnim anketama. DF i pre svega Emir Suljagić su imali priliku da se snažnom porukom i pozitivnom kampanjom profiliraju kao jedini ozbiljni oponenti Bakiru Izetbegovićvu i SDA. Međutim, većina poruka se pretvorila u napade protiv Izetbegovića i SDA ali i protiv Zlatka Lagumdžije i SDP BiH. Sama negativna kampanja nije loša – pogotvu ukoliko želite da napravite crno-belu sliku. Ipak negativna kampanja, a toga su morali da budu svesni stratezi DF-a, smanjuje izlaznost što odgovara stranci koja ima bolju organizaciju i više core glasača. SDP BiH se na ove napade 'pecao' i odgovarao. SDA je ćutao i preko 'prijateljskih' medija zasipao negativnostima DF a posebno Emira Suljagića. Poslednja adut karta, stratezima DF-a su bili TV dueli. Izborni tim SDA je doneo odluku da se Izetbegović ne pojavi ni na jednoj od televizijskih debata sa protivkandidatima, te je tako izbegnuta direktna konfrontacija sa Suljagićem, u kojoj bi vrlo verovatno izgubio.

Manjak reakcije Izetbegovića zapravo je onemogućio razvoj kampanje u kojoj bi DF utvrđivao pravila. Umesto da stratezi promene kampanju, koja nema efekta – bezidejno su se držali postojeće. Premda prema početnim trendovima vodeći, poslednje dve nedelje kada su svi bili u kampanji, činilo se da se poruke DF-a jednostavno gube. S tim će se poklopiti i panični napad u poslednjoj nedelji kampanje na Martina Raguža. Akcija plakatiranja Sarajeva i nekih drugih gradova vođena je amaterskom logikom da negativnom porukom bošnjački kandidati mogu uzeti natrag glasove koje je pokupio Raguž. Rezultat je postignut, ali je otišao u drugom smeru. Glasači Raguža se nisu vratili 'svom' korpusu, već su izbegli u apsistnente. Na ovaj način, plakati su samo radili za rezultata Dragana Čovića. Istovremeno, u toj poslednjoj nedelji će deo glasača u Sarajevu, preći svom 'najpoželjnijem drugom izboru', Našoj stranci, što je uvelo Dennisa Gratza u Parlament Federacije.

Na drugoj strani, Dragan Čović, poznat po svojim ranijim dogovorima i savezništvom sa Miloradom Dodikom, kao i činjenicom da je ove godine u Busovači organizirao i prisustvovao dočeku Darija Kordića, osuđenog ratnog zločinca po njegovom izlasku na slobodu, svakako je percipiran kao znatno lošija opcija u izboru dvojice koji bi sutra zauzeli 'hrvatsku' stolicu u ulici Maršala Tita.

Otvorenim te potpuno dezorijentisanim napadom na Raguža u posljednjih sedam dana, u javnosti su stigla nastojanja da se Raguž izjednači sa Čovićem, pre svega s ciljem umanjenja njegove podrške u bošnjačkom biračkom korpusu. Ovo je posebno interesantno iz ideološke perspektive, ako ideologije ispred interesa u Bosni uopšte ima, budući da je Demokratska fronta nastala odlaskom Komšića iz SDP-a povodom sporazuma Lagumdžija-Čović. DF-u je moralo biti jasno da je raditi protiv Raguža, značilo raditi direktno za Čovića, koji će i nakon izbora zagovarati razdvajanje izbornih jedinica za dva člana Predsjedništva iz Federacije, što je temelj spomenutog dogovora i ključnog, javnosti poznatog, raskola između Željka i Zlatka.

Iz ovako očajne strategije kampanje DF-a kao pobednici izlaze Čović i Izetbegović. Smrt predsednika Stranke demokratske akcije, Sulejmana Tihića, te njegovo ranije dugotrajno odsustvo iz vodstva stranke, ali možda i činjenica da Izetbegovićevi unutarstranački oponenti nisu imali siguran drugi 'pik', rezultirali su da ovog oktobra on isprati rezultat stranke, što na ranijim izborima nije bio slučaj. U toj borbi, Fahrudin Radončić je zadržao svoju bazu, te se na kraju našao na drugom mestu, uz porast broja glasova. Za postizborne koalicije je važno njegovo prvo obraćanje, u kojem, pored SBB-ovog, navodi i dobar rezultat DF-a. Međutim, u toj računici će svakako biti prisutna SDA i HDZ BiH u Federaciji. Sve će zavisiti od toga koliko će stranke težiti koaliciji na svim kantonima, i u entitetu, ili će ovi procesi ići u različitim smerovima.

Kod stranaka najveće iznenađenje ovih izbora je za mene bila Naša stranka. Iako nisu uspeli da uđu u sve Parlamente za koje su se kandidovali, njihova kampanja je oduševila sve stručnjake. Uspeh je utoliko veći ukoliko se zna da je bila odrađena sa malo novca, bez jasnog lidera, ali uz mnogo štandova, najbolju internet kampanju i kampanjom od vrata do vrata u poslednjoj nedelji kada je to i najvažnije. Još veće iznenađenje izbora je bio direktan prolazak predsednika Naše stranke, Dennisa Gratza, u Federalni parlament iz Kantona Sarajevo, iako je u aprilu mesecu bio gotovo nepoznat široj javnosti. Njihov rezultat potvrđuje da je BiH potrebna snažna građanska opcija koja bi se našla na suprotnoj strani od nacionalnih i nacionalističkih stranka.

S druge strane u RS-u, Ivanić vodi 'za dlaku' u trci za člana Predsjedništva BiH. Između stranaka koje su podržale kandidaturu Mladena Ivanića pod koalicijom 'Savez za promjene' (između ostalih SDS i PDP), te onih koji stoje iza Željke Cvijanović (prvenstveno SNSD i DNS), u veoma maloj razlici presudne glasove donela je bošnjačka povratnička zajednica, a 'podebljanu' prednost Ivanić može očekivati po pristizanju glasova iz inostranstva. Ovo se dogodilo, usprkos prisutnim lokalnim dogovorima na terenu, te 'uputstvima' povratnicima da glasaju za Cvijanovićevu, a o kojima je brujala javnost u RS-u posljednjih dana kampanje.

Vraćajući se na priču sa početka iz RS-a, treba reći da je SDS već bio direktan te odbio ideju 'velike' koalicije sa SNSD-om. „Domovina“, koalicija bošnjačkih i hrvatskih stranaka u RS-u, imaće pet ili šest mandata, te bi mogla biti prevaga za stabilniju vladu u ovom bh. entitetu, ali i veza sa državnim nivoom. Imajući u vidu da je SNSD ranije odbio mogućnost koaliranja sa „Domovinom“, ostaje otvorena mogućnost da SDS, PDP, NDP, te konačno „Domovina“, uz račun prelaska podrške nekog od Dodikovih predizbornih 'saveznika', ipak dođu do većine za novu Vladu RS. No, to će zavisiti od dinamike pregovora za formiranje većine na državnom nivou, te onom u Federaciji.

Izborna kampanja je završena. Osim lica sa plakata koja su uzela tri stolice u Predsedništvu, kompleksnost političkog sistema Bosne i Hercegovine malo kome ostavlja na slobodu da kaže 'ko je pobednik' te 'da li će biti loše ili gore.' Svi tuneli i mostovi su već svečano otvoreni. Baloni izduvani, torte pojedene, a jakne sa predizbornih skupova spakovane. Meseci pred nama će, onako više birokratski, biti praćeni snažnim radom na izmeni sistematizacije radnih mesta. Državnih naravno, niste valjda poverovali u onih novih 100 000? 

This text and its content is copyright of Tomislav Damnjanović. All rights reserved.

Any redistribution or reproduction of part or all of the contents in any form is prohibited other than the following:• you may print or download to a local hard disk extracts for your personal and non-commercial use only• you may copy the content to individual third parties for their personal use, but only if you acknowledge the website as the source of the material

You may not, except with our express written permission, distribute or commercially exploit the content. Nor may you transmit it or store it in any other website or other form of electronic retrieval system. 

---

[1] http://library.fes.de/pdf-files/bueros/sarajevo/10559.pdf